'Nü' yapan halife

Taha AKYOL


Son Halife Abdülmecid Efendi hakkında ilk keşfimiz onun iyi bir ressam olduğuydu. Sonra, büyük bir sürprizle ve sevinçle halifenin kızı Dürrişehvar Sultan'ın başının açık olduğunu keşfettik. Son olarak da Halife'nin 'nü' (çıplak) modellerden yağlıboya tablolar yaptığını da fark ettik.
Aslında Osmanlı sarayı ve devleti 1800'lerin başından beri Batılılaşıyordu. Abdülhamid dönemindeki eğitim ve kültür atılımlarının en önemlilerinden biri olan, Osman Hamdi Bey'in 1883'te kurduğu "Sanayi-i Nefise" (Güzel Sanatlar) Yüksek Okulu'nda Mihri Müşfik Hanım, 'nü' tablo çalışmalarında modellik yapmıştı!
Batı müziği de Osmanlı sarayına 1800'lü yılların başında girdi. "Muzıka-i Hümayun" denilen 'Emperyal Orkestra'yı Donizetti Paşa kurdu.
Keşke Sultan Mahmud mehteri yasaklamasaydı da beraber çalışsaydılar; ne güzel sentezler ortaya çıkardı.

Milli Mücadele

Abdülmecid Efendi'nin bir özelliği de Milli Mücadele'yi desteklemesidir. Sayın Bilal Şimşir'in yayımladığı İngiliz belgelerinde Vahdeddin'in "zayıf karakterli" olduğu, Veliaht Abdülmecid Efendi'nin Milli Mücadele'yi desteklediği, Vahdeddin'le kavga ettiği, İngiliz Komiseri Rumbold'a Ankara hükümetini tanımalarını önerdiği, Sadrazam Damat Ferit'in Veliaht Abdülmecid'e kısıtlamalar koyduğu yazılıdır.
Kısıtlamalara rağmen Abdülmecid İstanbul'da Kuvay-ı Milliye için yapılan mitinglere de, istiklal şehitleri için okutulan mevlitlere de katılmıştır. Anadolu'ya geçmesi bile gündeme gelmiş, Mustafa Kemal Paşa hanedana mensup kişilerin Anadolu'ya gelmesini istememiştir.
Çünkü hem Milli Hareket'te bölünmeler olabilirdi, hem Mustafa Kemal'in kafasındaki cumhuriyet projesi sıkıntıya girebilirdi.
Sürgüne gönderildikten sonra Osmanoğulları cumhuriyet ve Atatürk hakkında olumsuz tek kelime etmemiş, tarihe tek satır not düşmemiş, "devlet bilinci" ile davranmışlardır.
Fransa da ise Krallık, Cumhuriyet, İmparatorluk kavgalarından seksen yıl süreyle kan akmıştı.

Görgü sorunu

Prof. Selim Deringil'in belirttiği gibi, Osmanlı hükümdarları kendilerini "Avrupa hükümdarlar camiası"na mensup ve onlarla "eşit" görmüştür. Dolmabahçe Sarayı da Tanzimatçı Sultan Abdülmecid tarafından "zevk u sefa" için değil, "Avrupa düzeyinde" bir devlet simgesi olarak inşa edilmiştir.
Büyük ressamlarımızdan Şeker Ahmet Paşa, Sultan Abdülmecid'in yaveridir ve yeni saray için Sultan'ın emriyle Batılı ünlü ressamların tablolarından oluşan zengin bir koleksiyon oluşturmuştur.
Türkçenin yanında, Batı ve Doğu dillerinden eserlerin bulunduğu Dolmabahçe Sarayı'nın kütüphanesinde 10 bin cilt eser ve doküman vardır.
Türkiye bu gelişmeler sayesinde 19. yüzyılda Osman Hamdi Bey gibi dâhi bir sanatçıya ve güzel sanatlar önderine sahip oldu.
Birçok Osmanlı şehzadesinin Batı müziği formlarında bestelediği marşlar ve senfoniler vardır.

Bunları niye yazıyorum?

Avrupa'da başlangıçta burjuvazi paraca kudretli fakat kültürce görgüsüzdü. Görgüyü, estetiği, hatta felsefeyi aristokrasiden öğrenmişti. Locke'un, Hume'un, Voltaire'in ilk okuyucuları aristokratlardı.
Yeni yeni burjuvalaşan toplumumuzda bütün tarihimizin görgü, zarafet, estetik ve sanat mirasını öğrenmeye ve özümsemeye ihtiyacımız vardır.

Milliyet