Gürcistan Savaşa mı Hazırlanıyor?

Hasan KANBOLAT

Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi

Rusya Federasyonu Savunma Bakanlığı, 29 Nisan 2008’de, Abhazya’ya takviye birliklerin mevcut barış anlaşması çerçevesinde Tkvarçeli bölgesindeki barış gücü askerlerine katılacağını açıkladı. Savunma Bakanlığı, bölgeye gönderilen takviye askerlerin sayısı hakkında bilgi vermedi. Moskova asker sayısını, Abhazya ve Güney Osetya sınırına Gürcü konuşlandırmalarına cevaben artırdığını ve oradaki Rus vatandaşlarını korumayı amaçladığını ileri sürüyor. Gürcistan’ın bir parçası olmasına rağmen fiilen bağımsız olan Abhazya ve Güney Osetya'da Rusya Federasyonu’nun barış gücü askerleri bulunuyor. Rusya Federasyonu’nun Abhazya'da 2 bin, Güney Osetya'da da bin civarında askeri olduğu tahmin ediliyor. 30 Nisan’da NATO sözcüsü James Appathurai, Rusya Federasyonu’nun Gürcistan'ın toprak bütünlüğünü göz ardı ettiğini, NATO'nun bu durumu kaygıyla izlediğini açıkladı. Aynı gün, Gürcistan Devlet Başkanlığı Özel Temsilcisi David Bakradze’de Rusya Federasyonu’nun Abhazya ve Güney Osetya'ya daha fazla asker gönderme planlarının, Gürcistan’a karşı askerî bir saldırı eylemi hazırlığı olmasından korktuğunu açıkladı. Bakradze, Moskova ile gerilimin giderek tırmandığı anlaşmazlıkta uluslararası destek elde etmek amacıyla Brüksel’de bulunuyor. Bakradze, AB'nin Dış Politika ve Savunma Yüksek Temsilcisi Javier Solana ve NATO yetkilileriyle görüştü.

Sovyetler Birliği döneminde “Soyuz’un (Birlik) entelektüel halkı” olarak refah içinde yaşayan Gürcistan, Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından büyük bir ekonomik çöküntüye uğramıştı. Sovyetler Birliği’nin doğal kaynak zengini ülkeleri (Rusya Federasyonu, Azerbaycan, Kazakistan vb.) dağılmanın sarsıntılarını daha kolay atlatırken, Gürcistan gibi yer üstü ve yer altı kaynakları olmayan ülkelerin (Kırgızistan, Tacikistan vb.) dağılmanın şokunu atlatmaları daha sancılı olmuştu. Sovyet halkları eğitim düzeyi yüksek, kültürlü halklardır. Bu nedenle, çözüm üretme ve bunu uygulama kapasiteleri bulunmaktadır. Bu koşullar içerisinde, 2004 yılında iktidara gelen Avrupa-Atlantik yanlısı Gürcistan Devlet Başkanı Mikheil Saakaşvili, eski günlerdeki gibi mutlu ve refah içinde bir Gürcistan yaratacağına söz vererek halkın desteğini kazanmayı başardı. Saakaşvili, Gürcü halkını Avrupa-Atlantik dünyası ile bütünleşerek refaha kavuşacağına inandırdı. Ancak, beklentiler sağlanamayınca 2007 sonbaharında muhalefetin önderliğinde halk sokaklara döküldü. 5 Ocak 2008 tarihinde erken Devlet Başkanlığı seçimi yapıldı ve Saakaşvili yeniden devlet başkanı oldu. 5 Ocak devlet başkanlığı seçiminde Gürcü halkı sadece yeni devlet başkanını seçmemişti. Devlet başkanlığı seçimi ile birlikte yapılan referandumla Gürcü halkının yüzde 72,5’i Gürcistan’ın NATO’ya üye olması yönünde oy kullanmıştı. Eski Sovyet cumhuriyeti olan Gürcistan için 5 Ocak devlet başkanlığı seçimi, 2007 sonbaharında düzenlenen protestoların şiddetle bastırılmasının ardından bir demokrasi sınavı olarak görülüyordu. Gürcistan, demokratik bir hukuk devleti ve gelişmiş bir siyasi kültüre sahip olmaktan çok uzak olmasına rağmen, Saakaşvili yönetimi seçimlerin mümkün olduğunca adil olmasını sağlamıştı. Gürcü halkı istikrar ve Avrupa-Atlantik dünyası ile bütünleşmek yönünde oyunu kullanmıştı. Saakaşvili, halkını Gürcistan’ı NATO ve AB’ye üye yapacağına tekrar inandırmıştı.

Gürcistan, 2-4 Nisan 2008 tarihinde Bükreş’te gerçekleştirilen NATO Zirvesi’nde NATO’nun kapılarını aralayan MAP’a (Üyelik Eylem Planı) dahil olmak istiyordu. Böylece NATO, Bükreş Zirvesi’nde Güney Kafkasya’yı da kapsayacak şekilde doğuya doğru genişleyecekti. Ancak, Almanya ile Fransa’nın karşı çıkmaları ve süreci erken bulmaları, Moskova’nın NATO'nun doğuya doğru genişlemesinden kaygı duyması Ukrayna ve Gürcistan’ın MAP’a dahil edilmesini şimdilik önledi. Böylece, NATO’nun Karadeniz’e ve Kafkasya’ya doğru genişleme stratejisi bir başka bahara kaldı.

Bükreş Zirvesi’nde Gürcistan için NATO’nun kapılarının aralanmayarak ertelenmesi Rusya Federasyonu’nun Abhazya ve Güney Osetya’nın bağımsızlık kararlarını şimdilik tanımamasını sağladı. Kremlin, Gürcistan’ın Avrupa-Atlantik dünyası kurumları ile bütünleşmesinin önünü kesebilmek ve mümkün olduğunca erteleyebilmek için Tiflis ile ilişkilerini yumuşatma arayışını arttırdı. Bu strateji doğrultusunda, Rusya Federasyonu ve Gürcistan arasında 18 ay önce kesilen doğrudan uçak seferleri 25 Mart’ta yeniden başlatıldı. Bunun yanında, 16 Nisan'da Vladimir Putin, hükümete Abhazya ve Güney Osetya ile resmî ilişki kurma talimatı verdi. Aslında Kremlin, Tiflis’e bölgede asıl güçlü olan tarafın kendisi olduğuna inandırmaya çalışıyor. Moldova’nın Rusya Federasyonu’na yaklaşması ve NATO’ya girmeyeceğini açıklaması karşılığında Dinyesteryanı ile Kişinev’i masaya oturttuğunu Tiflis’e hatırlatmak istiyor. Kremlin, Tiflis’e “Eğer, Avrupa-Atlantik dünyası ile bütünleşmekten vazgeçersen, Abhazya ve Güney Osetya konusunda seninle masaya oturtabilirim” demek istiyor.

Gürcistan’a NATO kapılarının açılmaması Gürcü halkında büyük bir hayal kırıklığına neden oldu. Gürcistan’ın NATO üyeliğinin önündeki en büyük engel olarak fiilen (de facto) Gürcistan’dan bağımsız olan Abhazya ve Güney Osetya bulunuyor. Bu nedenle, 5 Ocak 2008’de yapılan Devlet başkanlığı seçiminden yıpranarak çıkan Gürcistan’ın genç ve hırslı Devlet Başkanı Saakaşvili, 21 Mayıs 2008 tarihinde yapılacak olan genel seçimlerden sonra iktidarını güçlendirmek ve Abhazya ve Güney Osetya’yı yeniden Gürcistan’ın bir parçası hâline getirerek NATO ile AB kapılarını açabilmek için bu iki bölgeye karşı güç kullanabilir. Saakaşvili, 17-20 Mart tarihleri arasında ABD’yi ziyareti sırasında da olası bir savaş karşısında ABD’nin desteğinin olup olamayacağını anlamak istemişti. Sonuç olarak, Gürcistan’da bu yaz sıcak geçebilir.

ASAM